Lực lượng an ninh tại hiện trường vụ tấn công, ám sát Thủ tương Slovakia - Ảnh: Reuters

Thủ tướng Slovakia Robert Fico là ai?

Ông Robert Fico sinh năm 1964 tại Slovakia (khi đó còn là Tiệp Khắc).

Thủ tướng Robert Fico là đại diện của Cộng hòa Slovakia tại Tòa án nhân quyền châu Âu (ECHR) giai đoạn 1994-2000. Sau khi bị Đảng Dân chủ cánh tả (những người thừa kế chính trị của Đảng Cộng sản) từ chối cho ông giữ chức vụ bộ trưởng, ông Fico đã thành lập Đảng SMER-SSD vào tháng 11-1999.

Năm 2006, ông Fico bắt đầu nhiệm kỳ thủ tướng đầu tiên từ 2006-2010, sau khi Đảng SMER-SSD giành chiến thắng vào năm 2006, theo Hãng tin AP.

Năm 2012, Thủ tướng Robert Fico một lần nữa đắc cử và bước vào nhiệm kỳ thứ hai trong sự nghiệp chính trị của mình. Tuy nhiên, ông Fico đã từ chức vào năm 2018, trong bối cảnh các cuộc biểu tình rầm rộ nổ ra sau vụ sát hại nhà báo điều tra Ján Kuciak và vợ sắp cưới vì đã vạch trần nạn tham nhũng trong chính phủ.

Năm 2023, ông Robert Fico trở lại làm thủ tướng Slovakia trong nhiệm kỳ thứ ba. Theo kết quả sơ bộ công bố tháng 9-2023, Đảng SMER-SSD của ông Fico chiếm gần 23% phiếu bầu. Điều này giúp cựu thủ tướng 59 tuổi được trao quyền đàm phán, thành lập một liên minh chính phủ mới.

Ông Robert Fico đã giữ chức thủ tướng Cộng hòa Slovakia tổng cộng 10 năm trong suốt ba nhiệm kỳ vừa qua, lâu hơn bất kỳ người tiền nhiệm nào.

Mâu thuẫn về lập trường chính trị là một trong những vấn đề nhức nhối tại Slovakia - Ảnh: AFP

Lịch sử châu Âu rất hiếm khi xảy ra những vụ tấn công công khai và trực tiếp nhằm vào các chính trị gia. Thậm chí, chưa từng có một nhà cầm quyền nào ở châu Âu bị ám sát thành công khi còn đương chức, kể từ khi khối này thành lập Cộng đồng Than Thép châu Âu (ECSC) sau Thế chiến 2.

Giới chức Slovakia nhận định vụ ám sát Thủ tướng Robert Fico có thể xuất phát từ sự chia rẽ chính trị sâu sắc ở Slovakia.

“Vụ ám sát Thủ tướng Robert Fico là mối đe dọa đối với Slovakia. Tôi cảm thấy kinh hoàng và không thể hình dung sự đối lập về quan điểm chính trị sẽ dẫn đến kết cục kinh khủng như thế nào.

Chúng ta không nhất thiết phải đồng tình với nhau trong mọi vấn đề, tuy nhiên chúng ta có rất nhiều hình thức để bày tỏ sự bất đồng của mình theo cách dân chủ và hợp pháp hơn”, một đồng minh thân cận của Thủ tướng Fico viết trên mạng xã hội X.

Theo báo Politico, trước khi bước vào nhiệm kỳ thủ tướng đầu tiên, ông Fico đã thể hiện quan điểm chính trị rõ ràng là một chính trị gia thân Nga.

Ông Fico không ít lần công khai phản đối việc viện trợ quân sự cho Ukraine trong xung đột Nga-Ukraine. Điều này trái ngược với quan điểm ủng hộ phương Tây của một bộ phận đối lập.

Sau khi trở lại nắm quyền vào tháng 9-2023, Thủ tướng Robert Fico phải đối mặt với sự chỉ trích và phản đối gay gắt về lập trường thân Nga, cũng như kế hoạch trấn áp báo chí truyền thông của ông.

Bộ trưởng Nội vụ Slovakia Matúš Šutaj Eštok cho hay vụ ám sát có liên quan đến động cơ chính trị, nghi phạm thực hiện vụ ám sát ngay sau khi Tổng thống Peter Pellegrini đắc cử vào tháng 4 năm nay. Ông Pellegrini là một ứng cử viên thân Nga, cũng là đồng minh của Thủ tướng Robert Fico.

Giới phân tích cho rằng sự chiến thắng của ông Peter Pellegrini sẽ củng cố cho các lực lượng chính trị thân Nga ở khu vực Trung Âu, đồng thời ảnh hưởng đến nguồn viện trợ của các quốc gia này dành cho Ukraine, theo tờ New York Times.

Thủ tướng Slovakia đã qua cơn nguy kịch

Trao đổi với giới truyền thông, Phó Thủ tướng Taraba cho biết, ca phẫu thuật đã diễn ra tốt đẹp, và ông Fico không còn ở trong tình trạng nguy hiểm tới tính mạng.

Truyền thông Slovakia dẫn một nguồn tin giấu tin cho biết Thủ tướng Fico đã trải qua cuộc phẫu thuật và ở trong tình trạng ổn định.

Trước đó vài giờ, phát biểu với báo giới, Bộ trưởng Quốc phòng Slovakia Robert Kalinak cho biết Thủ tướng Fico bị "đa chấn thương nghiêm trọng" sau khi bị bắn.

Thủ tướng Robert Fico đã bị trúng đạn trong một vụ nổ súng sau cuộc họp chính phủ ở thị trấn Handlova. Ông Fico đã ngay lập tức được đưa tới bệnh viện, cách hiện trường khoảng 65 km. Truyền thông Slovakia đưa tin cảnh sát đã bắt giữ nghi phạm tấn công. Quốc hội Slovakia đã lập tức đình chỉ vô thời hạn phiên họp nhằm thảo luận về dự luật mới trong lĩnh vực phát thanh, truyền hình vốn được triệu tập bất thường vào sáng cùng ngày.

Báo chí Slovakia đưa tin nghi phạm là một người đàn ông 71 tuổi, cựu nhân viên bảo vệ tại một trung tâm mua sắm, đồng thời là tác giả của 3 tập thơ và là thành viên của Hội Nhà văn Slovakia.

Theo Bộ trưởng Nội vụ Matus Sutaj Estok,"âm mưu ám sát này có động cơ chính trị và thủ phạm ra tay ngay sau cuộc bầu cử tổng thống". Trong cuộc bầu cử tổng thống hồi tháng 4, ông Peter Pellegrini, đồng minh của ông Fico đã giành chiến thắng.

Vụ nổ súng ở thị trấn Handlova đã gây chấn động quốc gia nhỏ bé ở Trung Âu này và thu hút sự lên án của quốc tế.

Slovakia, một thành viên của NATO và Liên minh châu Âu, ít có lịch sử bạo lực chính trị. Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Joe Biden cùng với các đối tác EU của Slovakia đã bày tỏ sự bàng hoàng và lên án vụ ám sát.

Đất nước 5,4 triệu dân này đã chứng kiến các cuộc tranh luận chính trị phân cực trong những năm gần đây, bao gồm cả cuộc bầu cử tổng thống đầy cam go vào tháng trước – với kết quả đã giúp ông Fico thắt chặt quyền lực.

Kể từ khi trở lại làm thủ tướng vào tháng 10 năm ngoái, ông Fico đã thay đổi chính sách một cách nhanh chóng. Những người chỉ trích phe đối lập gọi đó là hành vi giành quyền lực.

Chính phủ của ông đã giảm bớt sự hỗ trợ dành cho Ukraine trong khi mở đối thoại với Nga, tìm cách giảm bớt các hình phạt đối với tham nhũng và giải tán văn phòng công tố viên đặc biệt, đồng thời đang cải tổ đài truyền hình RTVS bất chấp những lời kêu gọi bảo vệ quyền tự do báo chí.

Ông Fico từ lâu đã chỉ trích các phương tiện truyền thông chính thống của Slovakia, từ chối nói chuyện với một số cơ quan truyền thông. Các thành viên trong đảng của ông đã chỉ trích các hoạt động của giới truyền thông và phe đối lập trong những tháng gần đây.

"Tôi yêu cầu tất cả hãy ngừng các cuộc tấn công, ngừng thể hiện sự thù ghét trên mạng xã hội, trên các phương tiện truyền thông nhằm vào các phe phái chính trị, bất kể nó liên quan đến liên minh (chính phủ) hay phe đối lập", ông Sutaj Estok nói.

Trong khi đó, Tổng thống Slovakia Zuzana Caputova xác nhận tay súng tấn công Thủ tướng Fico đã bị cảnh sát bắt giữ tại hiện trường.

Nhà lãnh đạo Slovakia thông báo: "Cảnh sát đã bắt giữ đối tượng tấn công và sẽ cung cấp thông tin một cách sớm nhất có thể", đồng thời gọi âm mưu ám sát đối thủ chính trị của bà là "hành động tấn công vào nền dân chủ".

Cái chết của nhà báo Ján Kuciak

Người dân Slovakia biểu tình tại thủ đô Bratislava sau cái chết của nhà báo Ján Kuciak và vị hôn thê năm 2018 - Ảnh: REUTERS

Quay lại thời điểm ông Fico từ chức vào năm 2018 trong nhiệm kỳ thứ hai, Slovakia thời điểm đó đã xảy ra một cú sốc khiến người dân nước này không thể nào chấp nhận được, đó là vụ sát hại nhà báo điều tra Ján Kuciak và vợ sắp cưới.

Ngày 21-2-2018, nhà báo Ján Kuciak và vị hôn thê Martina Kušnírová bị bắn chết tại nhà riêng khi đang trong quá trình điều tra về các hành vi tham nhũng của giới cầm quyền. Đây là lần đầu tiên một nhà báo Slovakia bị sát hại kể từ khi nước này gia nhập Liên minh châu Âu (EU) vào tháng 5-2004.

Sự việc trên khiến Đảng SMER-SD cầm quyền của ông Robert Fico mất uy tín trầm trọng. Ngay sau đó, hàng chục nghìn người đã xuống đường biểu tình ở thủ đô Bratislava tố cáo tham nhũng, chỉ trích phản ứng bị động của chính quyền đối với vụ sát hại nhà báo và đòi tổ chức điều tra độc lập. Đây cũng là lý do buộc ông Fico từ chức và chấm dứt nhiệm kỳ thứ 2.

Năm 2023, ông Fico trở lại làm thủ tướng Slovakia và bắt đầu thực hiện các chính sách đàn áp truyền thông, sửa lại Bộ luật Hình sự nhằm giảm nhẹ hình phạt cho tội danh tham nhũng.

Sau vụ ám sát hôm 15-5, Bộ trưởng Šutaj Eštok đã yêu cầu chấm dứt việc sử dụng ngôn từ thù địch và các cuộc tấn công trên mạng xã hội, ảnh hưởng lớn đến nền chính trị Slovakia trong nhiều năm cầm quyền của Thủ tướng Fico.

“Tôi kêu gọi người dân, các nhà báo và chính trị gia hãy ngừng gieo rắc sự thù hận”, ông Šutaj Eštok nói thêm.